Gevoel en wijsheid niet hetzelfde.

Ik las deze week een berichtje op facebook over een boek. Het boek ging over hooggevoeligheid en is een samenstelling van verhalen van hooggevoelige mensen. Hij schreef in een begeleidend stuk over zijn boek: "hooggevoelige mensen zijn gevoelsmensen en zijn niet geïnteresseerd in theorie". Dat vond ik een verrassende uitspraak, omdat ik heel veel hooggevoelige mensen in mijn praktijk krijg die juist wél uitleg en theorie willen. Het geeft wel een tendens aan dat ik veel in de spirituele wereld zie en waar ik graag over wil schrijven in dit blog. Gewoon eens om andere geluiden te laten horen over hooggevoeligheid. En en stukje theorie aan wil bieden...... over gevoel versus wijsheid......

Als je leest over hooggevoeligheid wordt er veel geschreven over de waarde van gevoel. Hooggevoelige mensen richten zich erg op hun gevoel en hechten grote waarde aan dit gevoel. Intuïtie is ook een woord dat in deze context vaak genoemd wordt. En de tips zijn vaak: ga af op je gevoel! Want dit klopt! Dat vindt ik wel een interessant gegeven om de loep hier eens op te zetten, want ikzelf als hooggevoelig persoon (in hoge mate hooggevoelig, zelfs) ben het hier niet mee eens. Ik luister graag naar de wijsheid in mijzelf, maar mijn gevoel is een ander deel.

En dat heeft niet altijd gelijk. Zeker omdat hooggevoelige mensen de neiging hebben alle zintuiglijke informatie in 'alarmbellen' om te zetten (dus vechten, vluchten, neutraal over kunnen zijn. Is het veilig of niet? Is de harmonie er wel of niet?). Dit omzetten naar alarmbellen loopt soms de spuigaten uit, omdat hooggevoelige mensen nooit te horen krijgen dat ze misschien eens kritisch moeten gaan kijken naar hun alarmbellen. Kritisch kijken naar waar het vandaan komt en waardoor ze ontstaan. Dus laten we hier eens kritisch naar kijken. Want je zult ontdekken dat gevoel iets anders is dan wijsheid. Mijn leerlingen kunnen dit bevestigen: zij kennen onderhand heel duidelijk het verschil tussen een emotie/gevoel en de wijsheid vanuit deze essentie van jezelf. Niet omdat ik hen dat vertel, maar omdat ze het zelf ervaren en herkennen.

Inzichten en wijsheid komt niet uit gevoel. In mijn lessen geef ik les over 'de 9 lung'. Het zijn negen gewaarzijns-stadia. Anders gezegd: gewaarzijn (lees: opmerken) kun je op negen verschillende manieren. Zeg maar: negen niveaus van subtiliteit of grofheid. Als we gewaarzijn van het meest grove (dat is datgene wat je het snelst opmerkt) ben je je bewust van je lichaam. Maar ook je denken en je emoties. Dit is waar je de hele dag het meest gemakkelijk zit. Je bent gewend om hier met je gewaarzijn te zijn. De meesten onder ons weten niet dat er nog veel meer lagen zijn die je iets vertellen over wáárom je iets in je lichaam en je denken/gevoel/emoties ervaart. Je kunt jezelf trainen om subtieler waar te nemen. En héé.....! Je ontdekt een soort beweging in jezelf! Je kunt het niet benoemen, maar je merkt duidelijk op dat het je beïnvloed! En je merkt nóg iets! Namelijk een soort beweging, heel subtiel, die een soort brandstof voor je denken lijkt te zijn! Alsof het een kabbelend beekje is dat in beweging is. En als je je denken daarin mee laat gaan (alsof je geest of je denken of je gevoel een bootje is dat je erop zet) dan merk je dat deze beweging, zo diep in jezelf, je gedachten en gevoel beweging geeft. Je kunt deze energie (deze lung, zoals wij het noemen) ook gadeslaan zonder er iets mee te doen en herkennen dat het de neiging heeft je denken en je gevoel in beweging te zetten, maar dat je er ook voor kunt kiezen dit niet te laten gebeuren. De twee energieën die ik hierboven beschrijven noemen wij karmisch lung en de lung van het paard van de beweeglijke geest. Je kunt ze alleen waarnemen door jezelf te trainen in zelf-gewaarzijn. Diep in jezelf kijken, zeg maar. Een groot aantal van mijn leerlingen kennen deze winden doordat ze ze kunnen waarnemen. Deze twee winden beïnvloeden je denken en je gevoel. En deze winden zijn niet 'vrij'. Ze herhalen aangeleerde patronen. Ze vertellen je wat je altijd al wist. Niets nieuws aan de horizon. Soms opmerkelijk, dat wel. Maar niet nieuw.
Zou je jezelf verder trainen in gewaarzijn en leren nóg subtielere energieën in jezelf te ontdekken, dan zul je een plek leren kennen waar je pure 'zelf-gewaarzijn' ontdekt. Hier zijn geen emoties, heb je geen meningen en visies, maar je bent je toch totáál bewust van jezelf. En je bent wakker! Opmerkzaam. Je hoort gewoon de vogels of de brommer die voorbij komt. Maar het grappige is: je labelt niet meer. Jouw brein plaatst hetgeen het hoort, ziet of ruikt niet meer direct in de labels die het altijd aan dat geluid of die geur of dat object geeft. Je hebt hier alle ruimte om geluid alleen maar te horen als geluid. Een klok die tikt is niet meer ergerlijk, want het is maar een geluid in de ruimte. Het ergeren kwam vanuit de meer grovere lung die ik eerder beschreef. Maar op deze plek zijn geen neigingen uit gewoonte meer. Er is alleen open waarneming. Volledig aanwezig. Je bent niet in een andere wereld, maar gewoon hier. Je hebt opmerkzaamheid en helderheid bijééngebracht. En je ontdekt op deze plek iets!
Je ontdekt namelijk, als je nóg subtieler waarneemt, dat er ineens 'kwaliteiten' op deze plek aanwezig zijn. En je merkt duidelijk op dat het géén emoties, géén gevoelens en geen gedachten zijn! De ervaring is heel anders. De energie is anders. Maar er is hier inzicht en begrip (niet omdat je de oplossing bedacht hebt of gevoeld hebt, maar omdat je anders waarneemt en iets begrijpt wat je geest nooit begrijpt), vreugde (niet een emotie, maar een diepgaand besef van vreugde). Er is gelijkmoedigheid (geen emotie of gevoel van kalmte, maar een totaal begrip van aanwezig zijn ín een soort van stabiliteit). En er is openheid. Je bent totaal wakker. Totaal ín de wereld van het moment. En hier komen werkelijke inzichten vandaan. En wijsheid. Dit komt omdat het als het ware 'het startpunt' is waar je óf een gewoontepatroon zult volgen dat zich uiteindelijk uit of laat zien in je gevoel, je denken en je gedrag. En waar je ook kunt kiezen om het anders te doen. Wij noemen dit 'substantieel karma is hier niet actief'. Het is zinvol om dit gewoon eens te ervaren en het verschil tussen gevoel en een emotie en deze plek van wijsheid zelf te ontdekken.

En daarom vind ik gevoel, zelfs als hooggevoelig persoon, niet zo van belang. Natuurlijk vertaalt ook mijn brein alle zintuiglijke informatie in 'gevoel', méér dan denken. Het heeft een voorkeur voor het vertalen naar gevoel in plááts van denken, omdat de informatie langer blijft hangen in het gebied van de hersenen dat zintuiglijke informatie omzet in basisemoties. Maar maakt het daarom die informatie zinvoller? Is gevoel zinvoller dan denken? Voor mij niet. Gevoel is voor mij gewoon een deel van het pakketje dat meekomt in karmische winden die actief zijn. En dat zijn geen goede raadgevers. Sterker nog: als boeddhist probeer ik karmische gewoonten af te leren. Gevoel, emoties én gedachten zijn plaatjes die mijn geest laat zien als er iets actief is. En als ik er zómaar achter aan ga, zonder er beter naar te kijken. O, het vindt zichzelf érg wijs! Want het is immers geen denken! Hahaha! Nou, het heeft je mooi voor de gek. Want gevoel komt van hetzelfde niveau van gewaarzijn als je denken. We noemen het 'conceptueel niveau': het zijn concepten, ideeën, visies. En ja, soms heeft het de vorm van een gevoel. Ik zit liever op subtieler niveau op de plek van wijsheid (de essentie, rigpa, de ware natuur) als ik tóch iets serieus moet nemen.

Gevoel is gerelateerd aan denken. Aan het verwerken van informatie op conceptueel niveau. Het is niet altijd wijsheid, omdat het niet altijd vanuit een plek komt waar je open waarneemt. Gevoel wordt overschat. Men is bang om te denken, maar gevoel is ook iets om eens nader onder de loep te nemen! Ik ken het verschil. Jij nu ook? Of wil je door middel van het combineren van theorie en ervaren van wat ik bedoel er meer inzicht in krijgen? ;-) Dán ben je pas wijs!

p.s. dit is door iedereen te leren. Er wordt in het boeddhisme al duizenden jaren les in gegeven. Het heet 'dzogchen'. En ik geef er al jarenlang les in, dus kan je met zekerheid vertellen dat velen het op dezelfde manier ervaren hebben.

Splinters verwijderen
Ik ‘beoefen’. Dat woord gebruik ik veel. Niet ‘oefen’. Maar ‘be-oefen’. Voor mij is dat zoiets als ‘toepassen’ of ‘gebruiken’. Praktiseren. In de praktijk brengen. En over het algemeen staat het gelijk aan ‘heel hard werken’. Heel precies werken. En moed hebben. En mezelf dwingen om een ervaring ‘in het midden te houden’.
Dat wil zeggen dat ik dan de concentratie en focus moet hebben om de ‘energie’ van die ervaring precies dáár te houden waar ik ‘m  hebben wil. Zodat ik ermee kan doen wat ik wilde doen. En wat ik wil doen is de energie van ‘rotzooi’ omzetten in ‘bruikbaar materiaal’. Ik praktiseer namelijk het omzetten van energie die me naar gedrag, emoties of manieren van spreken brengt waar ik niet trots op ben of wat niet echt helpt naar de energie van wijsheid en compassie. En daar werk ik dan heel precies mee en moet er veel moeite voor doen.

Het kost moeite om een storm die al jarenlang in je raast even in een half uur stil te zetten, laat staan om te buigen naar een wind die je naar een ander land voert waar wijsheid heerst. En daarom ‘beoefen’ ik. Ik breng het in de praktijk. Ik werk ermee. En dat is niet gemakkelijk. Meestal zegt mijn geest dat ik moe ben. Of de concentratie niet heb. Of dat ik toch echt wel recht heb om die boosheid te voelen! Allerlei smoezen om niet zo hard te hoeven werken.
En mijn geest gelooft in ‘het waait wel over, die wind’. Maar wat mijn geest niet weet is dat mijn geest gevormd wordt dóór die winden. Mijn geest laat zíen wat er in de winden aanwezig is. En dus geloof ik mijn geest niet.  Onze geest waait met interne winden mee. Eigenlijk is wat er verschijnt in mijn geest meer een symptoom waaraan ik kan zien wat er aan de hand is in de winden. Dat wat wij denken, voelen en ervaren wordt veroorzaakt door bewegingen in die winden. Karmische winden. Of de wind van de ‘grove mentale aandoeningen’. Of de wind van ‘de kracht van bestaan’. Er waaien vele interne winden in ons die ons drijven naar bepaalde overtuigingen in onze geest. En bepaalde handelingen of meningen en visies. En dat noemen we dan de geest en, o, wat nemen we die serieus! Totdat je letterlijk gaat ervaren dat het eigenlijk alleen maar een wind is die waait.
En die geest heeft dus ook de mening over ‘ah, joh, zo’n oefening waar je zoveel concentratie voor nodig hebt om die wind te stabiliseren is helemaal niet nodig. Ik heb er eigenlijk geen zin in. Want ik vind dat ik nu wel boos mag zijn’. De wind die dan actief is zorgt er ook voor dat ik het gedrag en de overtuiging die in mijn naar boven komt als gerechtvaardigd zie. Want het hoort bij het pakketje dat bij die wind komt.

Gelukkig heb ik ervaren dat, als ik werk met die interne winden, er een andere plek in mijzelf is die deze winden niet interessant vindt en er niet door geraakt wordt. En die plek ziet diezelfde situatie en die emoties heel anders. Die plek ziet dat hoe ‘shit’ ik me ook voel en hoe erg ik er ook van overtuigd ben dat ‘ik’dat ben die dat voelt en daar toch echt wel alle recht op heeft om me zo te voelen, dat het niet zo zinvol is om daarin te geloven.
En om op die plek te zijn en regelmatig te verblijven doe ik oefeningen met die winden. Ik vang zo’n wind in een netje en gebruik de energie als brandstof om er iets anders van te maken. Immers: energie is energie. En van energie kun je alles maken. Dus je kunt ook van iets wat niet zo mooi is iets moois maken. Van afval kunnen we weer iets zinvols maken. En zo is het ook met die winden. En dus ook met emoties of overtuigingen. En het rare is dat ik eerst oefeningen doe waarin ik die winden duidelijker probeer te krijgen. Dus geloof het of niet: ik doe oefeningen om de pijn naar boven te brengen. Om ze duidelijker te kunnen voelen. Zoals mantra’s reciteren. Of een andere oefening. Dus ik doe oefeningen om eerst de energie van de ervaring naar boven te brengen en duidelijk te ervaren. Om zo de structuur en de energie ervan goed te kunnen onderscheiden. Want dán kan ik pas een instrument pakken om er iets mee te doen. Het is als een spinter verwijderen: om een splinter te verwijderen kun je ‘m losweken. Je weekt ‘m los en pas als de splinter duidelijk naar boven komt en duidelijk te zien is, pluk je het eruit. Als mijn geest wint en ik toegeef aan de neiging in mijn comfortzone te blijven en lekker te blijven zitten in wat gemakkelijker voelt dan is het als een splinter losweken en de splinter duidelijk in het oog hebben en dan de splinter er weer in duwen. ‘Ik haal ‘m er later wel uit’. En tjonge, dát gaat zweren!

Dus doe ik oefeningen om al die splinters in mijzelf naar boven te brengen, zodat ik ze er goed uit kan trekken. En dat is heel hard werken. En een splinter doet pijn. Een splinter is een lelijk ding. Maar als je ‘m duidelijk ‘voor je geest’ krijgt, dan voelt het verschrikkelijk goed om ‘m eruit te trekken. En wat een opluchting als het eruit is! En het is dan ook ineens duidelijk dat het maar een splinter was en niet mijn hele lijf dat zeer deed. Het was maar 1 karmische wind en niet mijn hele ‘zijn’ dat pijn in mijn geest en gedrag bracht. En dat is een hele opluchting om dat te begrijpen!

Dus doe ik oefeningen waarbij ik eerst in mijn eigen lijden duik. Ik voel de nare emotie, de pijn in mijn lichaam, de neigingen die ik dan heb in mijn manier van spreken. Ik hoor de mening die daarin zit die ik wel uit wil schreeuwen en waar ik dan duidelijk in geloof. Ik krijg het hele plaatje van die splinter duidelijk. En dan doe ik een oefening waarbij ik op een bepaalde manier adem en beweeg om die splinter die nu zo duidelijk in mijzelf aanwezig is, vast te pakken en te verwijderen. Heerlijk! Maar ja, het is wel hard werken. En je moet het wél aangaan. En daar is moed voor nodig. Maar als je meerdere keren ervaren hebt dat de splinter er dan écht uit is en je de volgende keer ineens niet meer dat nare gevoel hebt in zo’n zelfde situatie dan is het de moeite waard geweest. Niks analyseren. Niks ‘begrijpen’ waarom. Gewoon werken met de energie van die ervaring en de wind die eronder zit.

En dus ga ik splinters verwijderen en ‘beoefenen’ als ik niet zo trots ben op mezelf omdat ik weer iets stoms gedaan heb. Of als ik onzeker over iets ben. Of als ik boos ben en vind dat die ander maar eens begrip moet hebben voor mij. Of als ik niet zo goed om kan gaan met de ‘energie’ van iemand anders. Want ook dan zit er een splinter.

Je begrijpt misschien dat ik een hele doos met pincetten heb?
 

Ik heb een centrum. En een praktijk.
En daar kom ik hele bijzondere uitdagingen tegen. Nee, niet omdat ik het druk heb. Of het moet combineren met een gezin en een meervoudig gehandicapte zoon. Of met het werk dat ik doe voor tibetaanse leraren. Nee. De uitdagingen zitten in 'spiritualiteit'. Het woord alleen al! Het woord schept uitdagingen. Uitdagingen waardoor ik dagelijks nadenk over motivatie en intentie. En methodieken.

Ik ben boeddhist. Ja, ik noem mijzelf zo, want da's wel handig. Voor mezelf. Het herinnert me aan hoe ik in het  leven wil staan. Ik ben boeddhist en laat dit ook merken. En dus val ik voor veel mensen onder de categorie 'spiritueel'. Begrijp me goed, daar is op zich niks mis mee. Nee, het is iets ánders wat me uitdaagt.....

Ik zal het schetsen.
Er komt iemand in het centrum en ik schenk koffie in. We staan voor de bar wat te kletsen en de vrouw vraagt 'wat doe jij eigenlijk nog meer?'. "O, ik heb een praktijk", zeg ik dan. Waarop ze reageert "O, wat leuk! Wat doe je dan?". Ik antwoord "ik geef meditatieles en leg mensen uit over hooggevoeligheid en heldervoelendheid. En ik doe rituelen enzo. En ik doe readingen voor mensen. En ik zie mijzelf als boeddhist". Er komt een grote lach op haar gezicht en ze roept verheugt "O, je bent dus heel spiritueel!"

Ik merk dat ik een bedenkelijk gezicht trek en zeg "Geen idee. Wat is spiritueel zijn, dan?". Ze lijkt me niet te horen en gaat verder met haar verhaal, volledig in haar eigen wereld en blijkbaar blij een soort voedingsbodem gevonden te hebben. "Ik zie mijn overleden opa", vertelt ze. "Hij is altijd bij me. Helpt me altijd' Kun jij hem ook zien?"

Eh... hier moet ik even over nadenken. Niet omdat ik haar opa niet zou kunnen zien. Maar omdat ik nu mijn uitdaging tegen kom. Mijn dagelijkse uitdaging als boeddhist in een new age - esoterische omgeving. Want als boeddhist zie ik dit soort dingen heel anders. Ik wil haar in haar waarde laten en ik vind haar aardig. Ik wil haar niet kwetsen of haar waarheid onderuit halen. Maar ik wil ook antwoord geven op haar vraag of ik haar opa ook kan zien. Jemig, wat zal ik doen? Wat zal ik zeggen? Dat ze maar naar mijn lezing moet komen om daar antwoord op te krijgen? Dat is het beste, denk ik. Want een eenvoudig antwoord is er niet.

Ja, ik kan haar opa zien. Tenminste, als die er echt zou zijn. En zou hij er echt zijn dan zou ik onmiddellijk een ritueel voor hem doen of hem meenemen in mijn meditatie, want het zou geen goed teken zijn. Tenminste...... niet binnen het systeem waar ik in geloof en waar ik mee werk. Want  het zou betekenen dat hij gereïncarneerd is in het rijk van de hongerige geesten en met een enorm verlangen is blijven zitten en dus zou ik een ritueel of een beoefening voor hem doen om hem te helpen daar weer uit te komen. Óf hij zit nog in de tussenstaat waarbij hij het stervensproces nog aan het afronden is en zich helemaal niet bewust hoeft te zijn van het feit dat zij hem voelt. En dat hij haar dan ook niet helpt, omdat hij zelf nog een heleboel te verstouwen heeft en allerlei rare visioenen heeft waarvan hij uit moet vogelen hoe het zit. Maar ik zeg het niet.

Want voor haar is het een houvast. Een manier om steun te ervaren. Opa is er nog. Zal er hopelijk nog wel zijn. Want ik kan wel wat hulp gebruiken. En ik zou het fijn vinden, want dat betekent dat ik misschien ook nooit echt stop met bestaan.

Als ik haar vertel over hoe ik het zie en ervaren heb tijdens readingen met 'de andere kant' help ik haar niet. Ik help haar niet door haar hoop weg te halen.  Haar te vertellen wat ik soms ervaar aan de andere kant. De poten onder haar stoelen vandaan te halen. En toch... zouden zoveel mensen gebaat zijn met een andere uitleg over dit soort ervaringen. Ook zij. Maar niet nu. Niet hier. Andere keer, misschien. Ik wil dat blije gezicht blijven zien en haar in haar waarde laten, want ik heb mensen lief. En ik begrijp hun angst, hun hoop, hun hulpvraag.

Dus ik zeg 'o, wat fijn voor je! Ik kan me voorstellen hoe het je steunt. En dat is ook zo. En ze antwoordt blij 'Ja, inderdaad! Zie je, jij bent heel spiritueel! Jij ziet ze ook, he? Dat moet wel, want je bent boeddhist en sjamaan en zo'......

Ja, ik zie ze. Ik hoor ze. Ik voel ze. Ik kan met ze praten. Ik spreek met 33 bestaanswerelden. En ik hoef me er niet eens voor te concentreren. Ja, ik ben spiritueel. Want ik ben bezig met zelfbewustzijn en probeer de verlichting te bereiken. Ja, ik ben spiritueel. Maar ik pas niet in vakje als waarin zij mij denkt te kunnen zetten. Ik zie dingen heel anders. Ik ga anders om met andere werelden, met spirits, met energie. Ik ben in de eerste plaats dzogchen-beoefenaar en toevallig ook sjamaan. Een sjamaan die gericht is op beoefeningen om de verlichting te bereiken door te werken met mijn eigen energie, mijn eigen geest, mijn eigen licht in mezelf.

En door die concentratie-training zie ik meer dan alleen deze stoffelijke wereld.  Het is voor mij geen gave, maar een verdienste. En ja, ik ben spiritueel. Omdat het me aan het hart gaat dat ik iemand zou kwetsen als ik eerlijk antwoord op haar vraag zou geven op dat moment. Omdat het een moment van hoop is. Een moment van angst. Een moment van gelijkgestemdheid zoeken. Steun vinden. Begrip vinden. En daarom is het niet belangrijk wat ik denk op zo'n moment. Of hoe ik het zie.
Ik zeg tegen haar "misschien vindt je het leuk om eens bij een lezing van me aanwezig te zijn. Dan geef ik daarin antwoord op je vraag. Want het is een beetje lastig om je vraag even snel te beantwoorden". Als ze werkelijk antwoord op haar vraag wil, komt ze. Als de vraag voort kwam uit het zoeken naar steun en gelijkgestemdheid komt ze niet en was het het juiste om te doen dat ik er niet op in ging.

Mijn uitdaging. Een lhamo zijn in de huidige 'spirituele' omgeving. En mij daarin bewegen, zonder steeds iets om te stoten."